CHP GENEL BİLGİ

CHP GENEL BİLGİ

Cumhuriyet Halk Partisi Anadolu Bulvarı No: 12
Söğütözü / ANKARA
www.chp.org.tr
Tel: (+90) 312 207 40 00 (PBX)
Faks: (+90) 312 207 40 39


CUMHURİYET HALK PARTİSİ


Cumhuriyet Halk Partisi, Atatürk tarafından 9 Eylül 1923?de kuruldu. Kurtuluş Savaşını örgütleyen ve yürüten "Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyetinin" devamıdır.


Başlangıçta "Halk Fırkası" adını alan Parti, 1924 yılında "Cumhuriyet Halk Fırkası", 1935 yılında da "Cumhuriyet Halk Partisi" oldu.


1927 yılında "Cumhuriyetçilik", "Halkçılık", "Milliyetçilik", "Laiklik" CHP?nin dört temel ilkesi olarak benimsendi.


CHP?nin tarihi Türkiye Cumhuriyeti?nin tarihiyle özdeştir.


CHP kurucusu ve ilk Genel Başkanı Atatürk?ün önderliğinde bağımsızlığını kazandı, Cumhuriyeti kurdu, saltanatı kaldırdı, hilafete son verdi ve Ulusal Birliği sağladı.


Hukuk, eğitim ve toplumsal alanda gerçekleştirdiği reformlarla çağdaş Türkiye Cumhuriyeti'ni biçimlendirdi.


1931 yılında daha önceki dört ilkeye "Devletçilik" ve "Devrimcilik" ilkeleri eklenerek ilkeler altıya çıkarıldı. Partinin amblemi olan 6 ok bu ilkeleri simgeler.


CHP, ulusal sanayinin ve ekonominin geliştirilmesine öncülük etti.


II. Dünya Savaşı sonrasında tek parti konumunun tüm olanaklarına karşın, çok partili rejime geçiş sağlayarak öncü misyonunu sürdürdü.


Bu dönemde parlamenter demokratik rejimin kurumsallaşmasına dönük değişimleri gerçekleştirme ve temel hak ve özgürlükleri geliştirme mücadelesi verdi.


1960?lı yılların ortalarında CHP sola açılarak kendisini "ortanın solu" olarak tanımladı.


1970?li yıllarda ideolojisini "demokratik sol" kavramıyla tanımlayan CHP, önerdiği sosyal reformlarla "düzen değişikliği"ni hedefledi.


Bu süreçte CHP, "devlet partisinden" "halkın partisine", düzen partisinden" "değişimin partisine" dönüştü.


Sosyalist enternasyonale katılan CHP, tarihsel geleneğini ve temellerini temsil eden ilkelerin yanı sıra sosyal demokrasinin evrensel ilkelerini de benimsedi.


Bu temel ilkelerin ışığında "özgürlük, eşitlik, dayanışma, emeğin üstünlüğü, gelişmenin bütünlüğü ve etkinliği ile demokratikleşme" ilkeleri de CHP programında yer aldı.

 

CHP KURULTAYLARI


 

1.KURULTAY

4 EYLÜL 1919

Türkiye Cumhuriyeti'nin temellerinin atıldığı Sivas Kongresi, aynı zamanda CHP'nin de ilk kongresi olarak kabul edilmektedir. CHP'nin kuruluşu, bu kongre ile filizlenmişti.

2.KURULTAY

15 EKİM 1927

Atatürk'ün "Büyük Nutuk"unu okuduğu kongredir. Mustafa Kemal Atatürk, 15 Ekim'de başladığı konuşmasını 20 Ekim'de tamamladı. "Cumhuriyetçilik""Halkçılık""Milliyetçilik""Laiklik" CHP?nin dört temel ilkesi olarak benimsendi. Bu kurultayda, Partinin kurucusu Gazi Mustafa Kemal, Partinin Değişmez Genel Başkanı olarak belirlendi.

3.KURULTAY

10 MAYIS 1931

Bu kurultayda ilk kez tüzükten ayrı olarak bir de program yapıldı. "Cumhuriyetçilik", "Halkçılık", "Milliyetçilik", "Laiklik" ilkelerinin yanı sıra "Devletçilik" ve "Devrimcilik" ilkeleri de Parti Tüzüğü ve Programına girdi. Böylece Partinin simgesi haline gelen "Altı Ok" ile ilgili altı ilke belirlendi.

4.KURULTAY

9 MAYIS 193 5

Partinin adının "Cumhuriyet Halk Fırkası"ndan "Cumhuriyet Halk Partisi"ne dönüştürüldüğü bu kurultay, aynı zamanda Mustafa Kemal Atatürk'ün katıldığı son kurultay oldu.

1.OLAĞANÜSTÜ KURULTAY

26 ARALIK 1938

Atatürk'ün vefatı üzerine toplanan olağanüstü kurultayda Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, "Değişmez Genel Başkanlığa" seçildi. Kurultay ayrıca, Atatürk'ü "Ebedi Şef" ilan ederken, İnönü'ye de "Milli Şef" unvanını verdi. Partinin Genel Başkan Yardımcılığına Başbakan Celal Bayar, Genel Sekreterliğine İçişleri Bakanı Refik Saydam getirildi.

5.KURULTAY

29 MAYIS 1939

417 mebus ve 211 delegenin katılımıyla yapılan kurultayda, CHP Tüzüğünde değişikliklere gidildi. Kabul edilen yeni Tüzük ile Parti Genel Başkanvekilinin Değişmez Genel Başkan tarafından atanması hükme bağlandı. Böylece Başbakanın aynı zamanda Parti Genel Başkanı olması uygulamasına son verildi.

6.KURULTAY

8 HAZİRAN 1943

Bu kurultay, CHP'nin tek parti döneminde yaptığı son kurultaydır. 2. Dünya Savaşı'nın sürdüğü bir sırada toplanan kurultayda, parti programının beşinci bölümü "Cihan Harbi İçinde İdare", altıncı bölümü de "Cihan Harbinden Sonraki İhtimaller" başlıkları altında yeniden düzenlendi; ulusal savunma ile dış ilişkiler konularına ağırlık verildi.

2.OLAĞANÜSTÜ KURULTAY

10 MAYIS 1946

Parti Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, kurultay konuşmasında, yeni seçim kanununun yasalaşmasından sonra seçimlere gidileceğini açıkladı. Olağanüstü kurultayda, Tüzük değişikliğine gidildi ve "Değişmez Genel Başkan" ifadesi, "Genel Başkan" olarak düzenlendi; Genel Başkanın 4 yıl süre için parti milletvekilleri arasından seçilmesi ilkesi getirildi.

7.KURULTAY

17 KASIM 1947

19 gün süren bu kurultayda, önemli kararlar alındı. Genel Başkanlık Divanı kaldırılarak yerine kurultayca seçilen 40 üyeli "Parti Divanı" getirildi. 12 kişilik Genel Yönetim Kurulu'nun Parti Divanı arasından seçilmesi uygulamasına gidildi. Cumhurbaşkanlığı ile CHP Genel Başkanlığı'nın aynı kişide birleşmesi uygulamasına yeni bir biçim verildi; Parti Genel başkanı Cumhurbaşkanı kaldığı sürece, başkan olarak bütün yetkileri kurultay tarafından seçilen Genel Başkanvekiline devretmesi hükmü tüzüğe konuldu. Bu kurultayda İnönü ilk kez "oybirliği" olmaksızın Genel Başkan seçildi.

8.KURULTAY

29 HAZİRAN 1950

14 Mayıs sonuçlarının etkisi altında gerçekleşen bu kurultayda, Parti Tüzüğünde önemli değişiklikler yapıldı. Genel Başkanvekilliği kaldırıldı. İnönü'nün önerisiyle, Genel Sekreterin kurultayca seçilmesi, Parti Divanı üyesi sayısının 40'dan 30'a indirilmesi benimsendi. Kurultay'ta İnönü, 488 oydan 487'sini alarak tekrar Genel Başkan seçildi. 7 aday ile girilen Genel Sekreterlik seçimini de 2. Turda 485 oydan 224'ünü alan Kasım Gülek kazandı.

9.KURULTAY

26 KASIM 1951

Kurultayda, Parti Tüzüğüne "Atatürk CHP'nin ebedi şefidir" şeklinde bir madde eklendi.Ayrıca, "Parti Divanı""Parti Meclisi"ne dönüştürüldü. Kurultayda ayrıca, gençlik ve kadın kolları kurulması da benimsendi. Kurultayda, İsmet İnönü yeniden Genel Başkanlığa, Kasım Gülek de Genel Sekreterliğe seçildi.

10.KURULTAY

22 HAZİRAN 1953

Önceki parti programlarının giriş bölümünde yer alan "Kemalizm" sözcüğü, yeni programda "Atatürk yolu" olarak benimsendi. Programda ilk kez "Hukuk Devleti" kavramına yer verildi, iki meclisli bir sisteme geçilmesi, Anayasa Mahkemesi'nin kurulması, seçim güvenliği, yargıç bağımsızlığı, sendika ve meslek örgütleri kurma özgürlüğü, işçilere grev hakkı gibi görüşler programa girdi. Kurultay sonunda yapılan seçimlerde İnönü tekrar Genel Başkanlığa, Kasım Gülek de Genel Sekreterliğe (709 oy) seçildiler.

3.OLAĞANÜSTÜ KURULTAY

25 ŞUBAT 1954

Olağanüstü Kurultay'a, 2 Mayıs 1954 Genel Seçimlerinin hazırlıkları için gidildi.

11.KURULTAY

26 TEMMUZ 1954

26 Temmuz'da başlayan kurultayda, Tüzük Komisyonu, Genel Başkan ve Genel Sekreter ile 30 kişilik parti meclisinin kurultayca seçilmesini, Parti Meclisinden seçilecek 5 üye ile Genel Sekreterin seçeceği 2 Genel Sekreter Yardımcısının Merkez Yürütme Kurulu'nu oluşturmasını kararlaştırdı. Tüzük Komisyonunun raporu kurultay kararı ile kabul edildi. Kurultay, İnönü'yü Genel Başkanlığa, Gülek'i de Genel Sekreterliğe yeniden seçti.

12.KURULTAY

21 MAYIS 1956

Bu Kurultayda İsmet İnönü, 1021 delegenin 1020'sinin oyunu alarak tekrar Genel Başkan oldu.

13.KURULTAY

9 EYLÜL 1957

Bu kurultay, Demokrat Parti (DP) iktidarının artan baskılarına karşı, muhalefet ile işbirliği yapılmasının kararlaştırıldığı kongre oldu. 9 Eylül Kurultayı'nda üç muhalefet partisinin işbirliği kabul edildi, Parti Meclisi'ne, Genel Yönetim Kurulu'na işbirliği konusunda tam yetki verildi. Kongreye, muhalefetteki Cumhuriyetçi Millet Partisi ve Hürriyet Partisi temsilcileri de katıldılar. İnönü Genel Başkanlığa, Gülek de Genel Sekreterliğe tekrar seçildiler.

14.KURULTAY

12 OCAK 1959

27 Ekim 1957 seçimlerinden sonra ülkede yaşanan sosyal ve ekonomik gelişmeler karşısında, CHP'de hızlı bir çalışma dönemine girildi, parti politikalarında önemli değişimler yaşandı. 14. Kurultay da , "iktidara yürüyen parti" havasında gerçekleştirildi ve "düzen değişikliği programı" niteliğindeki "İlk Hedefler Bildirisi" kabul edildi. Kurultay'da Parti Meclisi üye sayısı 30'dan 40'a çıkarıldı, Merkez Yönetim Kurulu üye sayısı da Genel Sekreter ile beraber 11'e yükseltildi. Parti Meclisi'ne gerektiğinde Genel Sekreteri üçte iki çoğunlukla değiştirme ve yeni Genel Sekreter seçmek üzere kurultayı toplantıya çağırma yetkisi verildi. İnönü ve Gülek, tekrar Genel Başkanlığa ve Genel Sekreterliğe seçildiler.

15.KURULTAY

24 AĞUSTOS 1961

İnönü, 1309 oydan 1164'ünü alarak yeniden Genel Başkan seçildiİsmail Rüştü Aksal da 957 oy ile Genel Sekreter oldu.

16.KURULTAY

14 ARALIK 1962

İsmet İnönü, 1165 delegeden 1092''sini alarak yeniden Genel Başkan oldu. 19 Aralık'ta toplanan Parti Meclisi Kemal Satır'ı Genel Sekreterliğe tekrar seçti.

17.KURULTAY

16 EKİM 1964

2 gün süren kongre sonunda "İleri Türkiye Ülkümüz" başlıklı bildiri yayınlandı. İnönü, 1255 delegenin tümünün oyunu alarak yeniden Genel Başkan oldu. Kemal Satır, 20 Ekim'de Parti Meclisince tekrar Genel Sekreterliğe getirildi.

18.KURULTAY

18 EKİM 1966

Genel Başkan İsmet İnönü'nün Temmuz 1965'de gazeteci Abdi İpekçi'ye verdiği mülakat sırasında açıkladığı ve o günden sonra tartışılmaya başlanan "ortanın solu" görüşü, kurultayda, partinin politik çizgisi olarak benimsendi. İnönü, yaptığı konuşmada, "ortanın solunda olmanın, sosyalist parti anlamına gelmediğini belirterek, "CHP sosyalist değildir, sosyalist parti olmayacaktır" dedi. İnönü, 1222 delegeden 929'unun oyunun alarak yeniden Genel Başkan oldu. Parti Meclisinin 24 Eylül'de yaptığı toplantıda, Bülent Ecevit, 31 oy ile Genel Sekreterliğe seçildi.

4.OLAĞANÜSTÜ KURULTAY

28 NİSAN 1967

18. Kurultay'da partinin resmi görüşü olarak benimsenen "Ortanın Solu" hareketinin, partide çeşitli tartışmalara ve anlaşmazlıklara neden olması üzerine Olağanüstü Kurultay'a gidildi.

19.KURULTAY

18 EKİM 1968

"Ortanın Solu" tartışmaları bu kurultaya da damgasını verdi. İnönü'nün yeniden Genel Başkanlığa seçildiği kurultayda, Parti Meclisi seçimlerini, İnönü ile Ecevit'in birlikte hazırladığı liste kazandı.

20.KURULTAY

3 TEMMUZ 1970

Kurultayda, İnönü, 1126 oyla tekrar genel başkan oldu. Genel Sekreterliğe de Bülent Ecevit yeniden getirildi.

5.OLAĞANÜSTÜ KURULTAY

5 MAYIS 1972

İnönü'nün istifası... İsmet İnönü, 8 Mayıs 1972 tarihinde, 33 yılı aşkın bir süre bulunduğu Genel Başkanlık görevinden istifa etti.

GENEL BAŞKANLIK SEÇİMİ ÖZEL KURULTAYI

14 MAYIS 1972

İnönü'nün Genel Başkanlıktan istifasının ardından Tüzük gereği toplanan özel kurultayda, Zonguldak Milletvekili Bülent Ecevit 51 il başkanının imzasını taşıyan önerge ile Genel Başkanlığa aday gösterildi. Seçime, 1416 kurultay delegesinden 913'ü katıldı ve Ecevit 826 oy ile Genel Başkanlığa seçildi. Böylece Bülent Ecevit, Mustafa Kemal Atatürk ve İsmet İnönü'den sonra CHP'nin üçüncü Genel Başkanı oldu.

21.KURULTAY

30 HAZİRAN 1972

Bu kurultayda, partideki büyük iktidar değişiminin bir sonucu olarak, CHP Tüzüğünün 35 maddesi birden değiştirildi. Kurultay, Genel Başkanlıktan istifa eden İsmet İnönü'nün CHP Kurultayına son katılmasıydı. İnönü, yaptığı konuşmada, "yeni Genel Başkanın başarılı olması için elbirliğiyle çalışılması gerektiğini" söyledi. Bülent Ecevit, 1085 delegeden 1032'sinin oyunu alarak tekrar Genel Başkanlığa seçildi.

TÜZÜK KURULTAYI

28 HAZİRAN 1974

Bu kurultayda, 1970'de ortaya atılan "demokratik sol" söylemi doğrultusunda Parti Tüzüğünde değişikliklere gidildi.

22.KURULTAY

14 ARALIK 1976

Kurultay sonucu oluşan Parti Meclisi, Orhan Eyüboğlu'nu yeniden Genel Sekreterliğe getirdi. (Eyüboğlu, Kamil Kırıkoğlu'nun 4 Nisan 1973 tarihinde istifa etmesi üzerine Genel Sekreter olmuştu.) Genel Sekreter Yardımcılıklarına ise Deniz Baykal ve Mustafa Üstündağ getirildi. Baykal, yönetim anlayışı ve çalışma yöntemleri konusundaki görüş ayrılıkları nedeniyle bu görevinden 8 Mart 1976'da istifa etti.

23.KURULTAY

27 KASIM 1976

Tüzük değişikliği ile Parti Meclisi ve Merkez Yönetim Kurulu kaldırıldı, yerine 21 kişiden oluşan "Genel Yönetim Kurulu" getirildi. Tüzükte buna bağlı bazı değişiklikler de yapıldı. Parti programına Altı Ok ile simgelenen ilkelerin yanında, demokratik sol politikanın dayandığı altı kural daha getirildi. (özgürlük, eşitlik, dayanışma, emeğin üstünlüğü, gelişmenin bütünlüğü, halkın kendini yönetmesi) Kurultayda, Sosyalist Enternasyonel'e katılım kararı da alındı. Ecevit, yeniden Genel Başkan seçildi. Genel Yönetim Kurulu, Orhan Eyüboğlu'nu tekrar Genel Sekreterliğe getirdi.

7.OLAĞANÜSTÜ KURULTAY

4 KASIM 1978

Bu Kurultay, 29 Kasım 1978 tarihinde toplanacak 24. Kurultay için bilgisayarda üye yazımının yetiştirilememesi ve Anayasa Mahkemesi'nden alınan uyarı üzerine gerçekleştirildi.

24.KURULTAY

24 MAYIS 1979

Ecevit, 1218 oy ile yeniden genel başkan seçildi. Genel Yönetim Kurulu, Mustafa Üstündağ'ı Genel Sekreter seçti.

8.OLAĞANÜSTÜ KURULTAY

4 KASIM 1979

14 Ekim Ara seçimlerde CHP'nin oy oranının yüzde 41'den yüzde 29'a düşmesi ve Ecevit'in kendisine güvenoyu istemesi üzerine olağanüstü kurultaya gidildi. Genel Yönetim Kurulu, Mustafa Üstündağ'ı Genel Sekreterliğe getirdi.

25.KURULTAY

9 EYLÜL 1992

CHP'nin yeniden açılışı...1979'daki 24. Kurultay delegeleriyle toplanan bu kurultayda, "CHP'nin aynı ad ve amblemle açılması" kararı alındı. Genel Başkanlığa SHP Antalya Milletvekili Deniz Baykal 679 oy ile seçildi. Baykal Atatürk, İnönü ve Ecevit'ten sonra CHP'nin 4. Genel Başkanı oldu. Parti Meclisi 15 Mart 1993'de Ertuğrul Günay'ı genel sekreterliğe seçti.

26.KURULTAY

18 ŞUBAT 1995

Birleşme kurultayı...1003 delege birleşmenin CHP, 635 delege de SHP çatısı altında olması yönünde oy kullandı. Bunun üzerine hemen toplanan SHP Kurultayı'nda 121'e karşı 508 oy ile parti feshedildi ve CHP'ye katılım kararı alındı. Hikmet Çetin oybirliğiyle CHP Genel Başkanı seçildi. Çetin, CHP'nin 5. Genel Başkanı oldu. Birleşme sürecinde CHP Genel Sekreteri Ertuğrul Günay, partiden istifa etti, yerine Adnan Keskin getirildi. Birleşmeden sonra 25 Şubat'ta yapılan seçimde Adnan Keskin Genel Sekreter oldu.

27.KURULTAY

9 EYLÜL 1995

Deniz Baykal 1068 delegeden 681 oy alarak CHP'nin yeni genel başkanı oldu. Genel sekreterliğe de Adnan Keskin getirildi.

28.KURULTAY

23-24 MAYIS 1998

Baykal tekrar Genel Başkan seçildi. Deniz Baykal 1169 delegeden 875?inin oyunu alarak 3. kez Genel Başkan seçildi. Adnan Keskin tekrar genel sekreter seçildi.

9.OLAĞANÜSTÜ KURULTAY

22 MAYIS 1999

Genel Başkanlık seçimlerinin ilk turuna 5 adayla gidildi. Altan Öymen, Hasan Fehmi Güneş, Murat Karayalçın, Ertuğrul Günay, Hurşit GüneşÜçüncü turda Öymen 521 oy ile genel başkan seçildi.

10.OLAĞANÜSTÜ KURULTAY

26 HAZİRAN 1999

Parti Meclisi Seçimi Kurultayı... Parti Meclisince, Genel Sekreterliğe Tarhan Erdem getirildi.

11.OLAĞANÜSTÜ KURULTAY

30 EYLÜL 2000

Deniz Baykal yeniden Genel Başkan seçildi... 11. Olağanüstü Kurultayda Deniz Baykal yeniden liderliğe seçildi 11. Olağanüstü Kurultayı'nda Genel Başkanlık için yapılan üçüncü tur oylamada, Deniz Baykal, 543 oy alarak 15 ay aradan sonra yeniden CHP Genel Başkanlığı'na seçildi. Genel Sekreterliğe ise Önder Sav seçildi

29.KURULTAY

30 HAZİRAN - 1 TEMMUZ 2001

Deniz Baykal, Genel Başkan seçildi. Önder Sav Genel Sekreter oldu.

30.KURULTAY

23-24 EKİM 2003

Genel Başkan Deniz Baykal seçildi. Genel Sekreter Önder Sav seçildi.

12.OLAĞANÜSTÜ KURULTAY

3 TEMMUZ 2004

Genel Başkan Deniz Baykal güvenoyu aldı.

13.OLAĞANÜSTÜ KURULTAY

29-30 OCAK 2005

1219 delegeden Deniz Baykal 674?ünü alarak ilk turda yeniden Genel Başkan seçildi.

31. KURULTAY

19-20 KASIM 2005

Deniz Baykal geçerli 1158 oyun tamamını alarak yeniden Genel Başkan seçildi.

32. KURULTAY

22-23 MAYIS 2010

Kemal Kılıçdaroğlu geçerli 1189 oyun tamamını alarak Genel Başkan seçildi.