İyi tasarlanmamış bu sistem bugün olduğu gibi her gün bir başka sorunla karşımıza çıkacaktır

---

    MEHMET AKİF HAMZAÇEBİ (İstanbul) - Sayın Başkan, değerli milletvekilleri; "Cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemi" olarak isimlendirilen, aslında gerçekte Hükûmetin olmadığı bu sistemin zaman zaman uygulamada birtakım sakıncalar, sorunlar yarattığını biliyoruz. Bu da onlardan birisi. 
    Bir önce yaşadığımız sorun, uluslararası anlaşmalar Türkiye Büyük Millet Meclisine nasıl gelecek, Genel Kurula nasıl sunulacaktı. Anayasa değişikliğinde bu husus ihmal edilmiş. Anayasa'ya göre Cumhurbaşkanı sadece ve sadece bütçe kanun teklifini Türkiye Büyük Millet Meclisine sunmaktadır. Sonra bir mutabakatla uluslararası anlaşmaların görüşülmesine ilişkin sorun çözüldü. Şimdi ortaya çıkan bir diğer sorunu görüşüyoruz bugün. 
    Sanıyorum, olaya şöyle bakmak gerekiyor: Salt İç Tüzük diye bakarsak bu değerlendirme eksik kalır. Evet, İç Tüzük ana kuralımızdır ama hepsinin üzerinde "Parlamento hukuku" dediğimiz bir kavram vardır. Parlamento hukukunun kaynakları arasında Anayasa, kanunlar, İç Tüzük, Başkanlık Divanı kararları, teamüller, grup başkan vekilleri arasında varılan mutabakatlar, Meclis Başkan Vekillerinin imzaladığı mutabakat metinleri vardır; bunların hepsi Parlamento hukukunu oluşturur. 
    "Teamüller" diyoruz, örneğin, İç Tüzük'e aykırı teamüller varır. Karar yeter sayısında işaretle oylama işleminin tereddüt hâlinde buradan yapılması yani elektronik cihazla yapılması İç Tüzük'e aykırıdır ama bu konuda, zamanında, Meclis başkan vekillerinin grup başkan vekilleriyle yapmış olduğu mutabakat çerçevesinde bir teamül geliştirilmiştir. Teamüller de Parlamento hukukunun bir parçasıdır. Sayın Meclis Başkan Vekilimizi anlıyorum; evet, doğru, Genel Kurulun takdirine sunulma ihtiyacı var bu konunun. 3067 sayılı Kanun'un 2'nci maddesi cumhurbaşkanının, yardımcılarının veya bakanların Genel Kurula gelebileceğini söylüyor. Bu bir özel hüküm, İç Tüzük'te yok ama İç Tüzük'ten daha yukarıda bir norm var; kanun. Kanun, Parlamento hukukunun kaynaklarından birisidir. Bunu da biz teamülle burada geliştirmek zorundayız, oturtmak zorundayız. Nasıl bütçe yasası Anayasa uyarınca buraya geliyor ve cumhurbaşkanı yardımcısı onu sunuyor ise yürütme organından gelen bir başka teklif olan kalkınma planı teklifinin de, önerisinin de burada cumhurbaşkanı yardımcısı tarafından savunulması, anlatılması gerekir. Sorulara cevap verecek olan da sayın cumhurbaşkanı yardımcısıdır. 
    (Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı) 
    BAŞKAN - Tamamlayalım Sayın Hamzaçebi.
    MEHMET AKİF HAMZAÇEBİ (Devamla) - Bizim hukukumuzda görüşülmesi özel olarak düzenlenmiş olan iki tane yasa vardır. Birisi bütçe yasası, nasıl görüşüleceği Anayasa'da belirlenmiştir, ona paralel İç Tüzük hükümleri geliştirilmiştir; ikincisi de kalkınma planlarıdır, onun görüşülmesine ilişkin bugün 3067 sayılı Yasa vardır. Onun öncesinde, 1963 yılında yürürlüğe girmiş olan 77 sayılı Uzun Vadeli Planın Yürürlüğe Konması ve Bütünlüğünün Korunması Hakkında Kanun vardır. Yani daima, kalkınma planlarının görüşülmesi özel bir yasayla düzenlenmiştir. O yasalar uyarınca da, bugün yürürlükte olan 3067 sayılı Yasa uyarınca da cumhurbaşkanı yardımcısının Genel Kurula gelmesinde ben şahsen bir sakınca görmüyorum. Aksi takdirde, planı Komisyonun savunması gibi garip bir durum ortaya çıkacak, bu doğru değil.
    Ama sistemin her geçen gün bir sorun yaratacağını bilelim. Bunları sürekli olarak Meclisin teamüllerle aşma şansı yoktur. 
    (Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı) 
    BAŞKAN - Tamamlayalım.
    MEHMET AKİF HAMZAÇEBİ (Devamla) - Teşekkür ederim Sayın Başkan.
    Arkadaşlar, sistem iyi dizayn edilmemiştir. Bunu böyle aşalım, doğrusu budur ama sistem her gün yeni bir sorun yaratacaktır, bunu da bilginize sunuyorum.
    Hepinize saygılar sunuyorum. (CHP sıralarından alkışlar)